Spis treści:

• Surowe współczynniki zachorowalności
• Surowe współczynniki umieralności
• Współczynniki standaryzowane
• Populacja standardowa

Metody analizy danych.

Zarejestrowane przypadki zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych analizowane są chronologicznie w rocznych okresach sprawozdawczych. Dla każdego rocznego okresu obliczane są:

1. Liczby bezwzględne zarejestrowanych zachorowań i zgonów,
2. Współczynniki zachorowalności na 100 tys. mieszkańców dla poszczególnych lokalizacji narządowych: surowe i standaryzowane.

Surowy współczynnik zachorowalności (incidence rate) określa liczbę zgłaszanych po raz pierwszy w danym roku kalendarzowym przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Obliczany jest on według wzoru:

Gdzie:

• IR - współczynnik zachorowalności
• LZa - liczba zgłoszonych w danym roku kalendarzowym nowych zachorowań
• LP - liczebność badanej populacji w danym roku kalendarzowym

Wysokość współczynnika zachorowalności zależy od wszystkich czynników etiologicznych występujących w danej populacji (genetycznych, kulturowych, środowiskowych itp.), a ponadto od struktury ludności pod względem wieku i płci.

Podobnie jak liczby bezwzględne zarejestrowanych zachorowań, surowy współczynnik zachorowalności jest szczególnie przydatny dla władz lokalnych i lokalnej Służby Zdrowia określając skalę zjawiska i pozwalając na planowanie potrzeb w zakresie opieki onkologicznej w badanym rejonie.

Surowy współczynnik umieralności (mortality rate) określa liczbę zgłoszonych w danym roku kalendarzowym zgonów z powodu nowotworów złośliwych w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Obliczany jest na podstawie analogicznego wzoru:

Gdzie:

• MR - współczynnik umieralności
• LZg - liczba zgłoszonych w danym roku kalendarzowym zgonów
• LP - liczebność badanej populacji w danym roku kalendarzowym

Wartość współczynnika umieralności zależy zarówno od wszystkich czynników etiologicznych właściwych dla danego nowotworu, jak i od biologii poszczególnych nowotworów oraz możliwości terapeutycznych w danych jednostkach chorobowych.

Standaryzowane (wg. wieku) współczynniki zachorowalności i umieralności - określają ile zachorowań wystąpiłoby w danej populacji (w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców), gdyby struktura wieku tej populacji była taka sama jak struktura wieku populacji przyjętej za standard. Jako populację standardowa przyjęto „standardową populację świata”, a dane o jej strukturze zaczerpnięto z corocznego biuletynu informacyjnego „Nowotwory złośliwe w Polsce” pod redakcją Witold Zatońskiego i Jerzego Tyczyńskiego, wydawanego przez Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów - Krajowy Rejestr Nowotworów.

Współczynniki standaryzowane obliczane są według wzoru:

Gdzie:

• SR - współczynnik standaryzowany zachorowalności lub umieralności
• x1...n - współczynniki surowe dla poszczególnych 5-letnich grup wieku
• y1...n - liczebność standardowej populacji w tych samych grupach wiekowych

Jak wspomniano wyżej wartość surowych współczynników zachorowalności i umieralności zależy, między innymi, od struktury wiekowej badanej populacji. Zachorowalność na nowotwory złośliwe wzrasta z wiekiem, więc im starsza populacja, tym wyższe będą w niej surowe współczynniki zachorowalności i umieralności. Analizując takie współczynniki możemy dojść do błędnego wniosku, że w badanej populacji A (starszej) występuje większe narażenie na czynniki rakotwórcze i wynikająca stąd większa zachorowalność na nowotwory złośliwe niż w innej populacji B (młodszej). W rzeczywistości jednak taka różnica zachorowań może wynikać tylko z różnicy wieku pomiędzy badanymi populacjami. Stąd wynika konieczność „przeliczania” (standaryzacji) współczynników na takie jakie byłyby obserwowane, gdyby obie populacje (A i B) miały jednakową strukturę wieku. Chcąc porównać skalę zjawiska (zachorowalności lub umieralności) w różnych regionach kraju lub świata powinniśmy posługiwać się wyłącznie współczynnikami standaryzowanymi.

Standardowa populacja świata – zaproponowana przez Segi i zmodyfikowana przez Dolla (Cancer Incidence in Five Continents, 1987), określa strukturę ludności świata w 5-letnich grupach wiekowych. Używana we wszystkich rejestrach światowych do standaryzacji (wg wieku) współczynników zachorowalności i umieralności.

Wg Cancer Incidence in Five Continents, Vol. VI. IARC, 1992